Das Pastellblau der Kantine von "One Albania" verbreitet kurz das Gefühl von Kühle an diesem 30-Grad-warmen Montagmittag im Oktober. Niemand ist mehr da zum Essen, eine Servicekraft ordnet die Stühle an den Tischen und fegt den Boden. Draußen vor der großen Glasfront sitzen Elda Demolli (44) und Alesia Protopapa (25) mit einer Limo auf der Terrasse im Schatten. Beide arbeiten für den albanischen Mobilfunkanbieter One. Eine weiße 1 auf dem Fuß und eine orange-gelbe 1 auf dem Kopf schmiegen sich mit dem Wort "one" auf einem lila Grund aneinander, bilden zusammen das Logo des Telefon- und Netzanbieters, neben Vodafone die erste Versuchung in Albanien, seit es Mobilfunk gibt.

Das Telekommunikationsunternehmen wurde 1995 vom albanischen Staat gegründet – seinerzeit noch unter anderem Namen – und war der allererste Mobilfunkanbieter in dem südosteuropäischen Land. Ein Teil des neuen Unternehmens one, die ehemalige T-Mobile Albanien, gehörte einige Jahre zum Konzern der Deutschen Telekom. Jetzt will die zuständige Gewerkschaft für Post und Telekommunikation (SPPT) hier im Industriegürtel, etwa sieben Kilometer vom Zentrum der albanischen Hauptstadt Tirana entfernt, Geschichte schreiben. Die SPPT will wachsen, mit Elda und Alesia.

"Ich glaube, Gewerkschaften sind das Beste, um unsere Arbeitsbedingungen zu verbessern."
Alesia Protopapa, albanische Gewerkschafterin

Aktiv in der Mittagspause

Alesia, die Jüngere von beiden, sieht etwas blass und müde aus in ihrer hellblau gestreiften Bluse. Seit über drei Jahren ist sie Mitglied in der SPPT, Elda wird es im Dezember ein Jahr sein. Alesia sagt: "Elda weiß total viel über Gewerkschaften, ihre Tante war früher in der Gewerkschaft der Pflegekräfte engagiert, nach der Befreiung Albaniens vom Kommunismus." Elda ist das Lob etwas unangenehm, sie lächelt bescheiden und sagt: "Ich glaube, Gewerkschaften sind das Beste, um unsere Arbeitsbedingungen zu verbessern."

Mit ihnen am Tisch sitzt Renato Mucaj, der Präsident, also Vorsitzende ihrer Gewerkschaft, der über Mittag vorbeischaut und fragt, wo sie Bedarfe haben. Seit dem Donnerstagabend der Vorwoche sind die drei schon mit anderen Kolleginnen in Sachen Gewerkschaft unterwegs gewesen, unter anderem in einem Workshop, den ver.di zusammen mit der Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) in Tirana organisiert hat. Wenn ihre Mitgliederzahlen so wachsen würden wie aktuell die Läden ihres Unternehmens im Land, könnten sie viel erreichen. Kaum ein Straßenzug in Tiranas Zentrum kommt ohne einen one-Shop aus. In Shkodra, der größten Stadt im Norden, hat dieser Tage bereits vor einem Laden der Verkauf und die Beratung an einem Stehtisch begonnen, während innen die Wände noch für die Neueröffnung lila getüncht werden.

In dem eher farblosen schlauchartigen Großraumbüro im zweiten Stock des Unternehmenssitzes in Tirana, in dem Elda ihren Arbeitsplatz hat, ist die Fachkraft für den Retail heute allein. Eine Film-Oscar-Imitation auf ihrem Schreibtisch erinnert Elda noch an die Jahre und Events mit der Telekom. Ihre rund ein Dutzend Kolleginnen und Kollegen sind gerade alle in Meetings. Bei Alesia in der dritten Etage ist mehr los. Verkauf und Marketing, rund zwölf Beschäftigte, arbeiten hier zusammen, Telefone klingeln, irgendwer spricht immer. "Wir sprechen unsere Kollegen in der Mittagspause an und werben für unsere Gewerkschaft", antwortet Alesia auf die Frage, wie sie und Elda ihre Kolleginnen und Kollegen für die SPPT begeistern können. Aber – das sagt sie auch – es sei schwer, sie vom Nutzen der Gewerkschaft zu überzeugen. "Die Gewerkschaften haben einen schlechten Ruf", das ist ihre Erfahrung.

Aus der Geschichte lernen

Dabei ist gar nicht so viel bekannt über Albaniens Gewerkschaften, selbst im eigenen Land nicht. Wer etwas über sie erfahren möchte, muss alte Quellen studieren. Deshalb besuchen Elda und Alesia am besagten Donnerstag bereits das Abendprogramm vor dem Workshop im Hotel Rogner, gelegen am zentralen Boulevard Tiranas zwischen dem Skanderbeg-Platz mit dem Nationalmuseum und dem Mutter-Teresa-Platz am etwa zwei Kilometer entfernten anderen Ende. Neugierig betrachten sie dort im Hof auf einer überdachten Galerie in einer kleinen Ausstellung auf Staffeleien fixierte historische Bilder samt Erklärungen zur albanischen Gewerkschaftsbewegung von 1905 bis 1961. Im Anschluss folgen sie interessiert der Buchvorstellung zur Geschichte der Arbeiterbewegung in der Epoche.

Rund 70 Menschen sind gekommen, auch ein lokaler Fernsehsender lässt sich das Ereignis nicht entgehen. Für ein Land, das laut Wikipedia flächenmäßig kleiner als Belgien ist, mit knapp über 2,8 Millionen Einwohnern in etwa so bevölkerungsreich wie Schleswig-Holstein und dem vermeintlich schlechten Ruf der Gewerkschaften, ist das ein beachtlicher Zuspruch.

Stine Klapper, Leiterin des FES-Büros in Tirana, eröffnet die Veranstaltung. "Geschichte ist ein guter Lehrer", sagt sie einleitend in Englisch, für die überwiegend albanischen Gäste wird simultan übersetzt. Die FES habe das Buch und die Forschung dazu gefördert, weil es ein wichtiges Anliegen der Stiftung sei, Gewerkschaften und Beschäftigte überall auf der Welt zu unterstützen. Das Buch zur albanischen Arbeiterbewegung sei ein erstes grundlegendes Werk, "eine Grundlage für weitere Diskussionen". Einer der beiden Autoren sagt, die Sozialgeschichte Albaniens sei ohne die Gewerkschaften nicht zu verstehen. In den 1920er und 1930er Jahren hätten sie sich nicht nur für bessere Arbeitsbedingungen, sondern auch für politische Rechte eingesetzt. Doch später, unter der kommunistischen Diktatur Enver Hoxhas, hatten sie diese Macht nicht mehr. Sie hatten viele Mitglieder, waren aber nur noch Fähnchen im Wind des Unrechtsstaats. Wer Widerstand leistete, kam vor ein Tribunal. Auf den Ausstellungstafeln ist davon die Rede.

In Shkodra findet sich im Fotografie-Museum Murabi ein Dokument einer Massenabstrafung von Gewerkschaftern. Ein Foto von 1946 von Gegë Murabi zeigt, wie das Kino der Stadt den Kommunisten als Gerichtssaal diente und Gewerkschafter zum Tode verurteilt wurden. Die Fotografie ist so düster wie der Moment, den sie abbildet.

Misstrauen und Vorurteile abbauen

Seit der Befreiung von der kommunistischen Herrschaft 1991 müssen unabhängige Gewerkschaften in Albanien nicht mehr um das Leben ihrer Mitglieder fürchten, aber offenbar Misstrauen und Vorurteile abbauen. In den kommenden Tagen wird häufiger das Bild beschworen vom Albaner an sich, der immer nur sein eigenes Ding mache, und das ganz bestimmt nie mit einem anderen Albaner zusammen. Und dann ist da noch die Regierung, die zwar längst sämtliche Normen der Internationalen Arbeiterorganisation ratifiziert hat, aber an einer Sozialpartnerschaft kaum Interesse zeigt. Edi Rama, der Vorsitzende der Sozialistischen Partei, der sich selbst als Sozialdemokrat bezeichnet und Albanien seit über 10 Jahren regiert, äußerte etwa 2015 vor italienischen Unternehmen, die er für Investitionen ins Land locken wollte, Albanien sei besser als Italien, weil es in seinem Land keine Gewerkschaften gebe.

Eines hat der in dritter Amtszeit amtierende Ministerpräsident mit seinen markigen Sprüchen erreicht: Albanien boomt. Überall wird gebaut, in Tirana wachsen Wolkenkratzer und Shopping Malls überall weit sichtbar aus dem Boden. Der Flughafen, der vor der Jahrtausendwende noch lediglich aus einer kleinen Halle bestand, ist einer modernen Glas- und Stahlkonstruktion gewichen, die über 29 Check-In-Schalter samt Hightech-Sicherheitsschleusen verfügt und Urlauber im Stundentakt abfertigt. Der Bausektor und der Tourismus sind Albaniens wachsenden Branchen. Allein die Gewerkschaften können da noch nicht mithalten.

Von- und miteinander lernen

Am Freitagmorgen um 9 Uhr sitzen sich sieben Gewerkschafterinnen, darunter Alesia und Elda, und zehn Gewerkschafter in einem schmalen Konferenzsaal des Hotel Rogners gegenüber. Sie vertreten fünf verschiedene Gewerkschaften, kommen aus der Ölindustrie, Bildung, Erziehung, Wissenschaft, Post- und Telekommunikation. Sie könnten sich zu einer albanischen ver.di zusammenschließen, wollen in zwei Tagen aber zunächst von den angereisten ver.di-Sekretären lernen, wie sie – ohne gleich zu streiken – Druck auf ihre Arbeitgeber ausüben, Tarifverträge durchsetzen und dabei wachsen können.

Es ist nicht der erste Workshop, den ver.di hier zusammen mit der FES gibt. Genci Lamllari von der FES ist seit Jahren der Garant fürs Gelingen. Er spricht fließend Deutsch, organisiert alle und jedes. Schon am Abend zuvor hat er die Ausstellung wieder abgeräumt und den Seminarraum vorbereitet. Notizbücher für alle liegen an den Plätzen, Gläser und Wasser stehen bereit, die Übersetzungsgeräte sind aufgeladen. Alles von ihm gecheckt.

Die beiden Dolmetscher hinten im Raum in einer kleinen, engen Box mit Glasscheibe, übersetzen vom Deutschen ins Albanische und umgekehrt. Marzela, die Angestellte der Deutschen Botschaft in Tirana ist und ebenso fließend und ohne Akzent Deutsch spricht, sagt: "Wir machen das seit zehn Jahren." Und sie sind es noch nicht leid. Sie sind mit Spaß dabei, das gewerkschaftliche Fachvokabular sitzt, ihre Simultanübersetzungen kommen so schnell, als wüssten sie schon, was die Teilnehmenden sagen werden.

Das gewerkschaftliche Baukastensystem

Zunächst müssen sie erstmal ins Albanische übersetzen. Unter anderem, was Ado Wilhelm sagt, ein ver.di-Urgestein und langjähriger Unternehmensbetreuer bei der Telekom. Er ist zwar schon in Rente, aber im Auftrag von ver.di unterstützt er weiter die internationale Gewerkschaftsarbeit. Auf seine Initiative gehen die Workshops in Albanien zurück. Er sagt: "Ich sage ja immer, tue Gutes und rede darüber." Dafür ist er dieses Mal mit Florian Haggenmiller gekommen. Er ist bei ver.di Bundesfachgruppenleiter IKT, Informations- und Kommunikationstechnologie.

Bis zur zweiten Kaffeepause gegen 15 Uhr legt vor allem Florian einen Parforceritt hin durch Demonstrationen, aktive Mittagspausen, Beschäftigtenversammlungen, spektakuläre Aktionen in und außerhalb von Betrieben samt der immer wichtiger werdenden Öffentlichkeitsarbeit vor allem in den Sozialen Medien.Betont, wie wichtig es sei, andere Medien wie Radio, Fernsehen und Tageszeitungen einzubinden, mit der Politik, Parteien zu reden, Multiplikatoren zu gewinnen. Die meisten machen sich Notizen. Ado sagt: "Das ist ein Baukastensystem, das ihr aus eurer Schublade zieht, wenn ein Konflikt da ist. Ihr müsst morgen schon anfangen, das System anzulegen, nicht erst, wenn der Konflikt anschwillt."

Florian ergänzt noch von der letzten Tarifrunde bei der Telekom in Deutschland. "Ein Jahr lang haben wir die vorbereitet. Aber was bei uns das Richtige ist, muss nicht das Passende für euch sein." Schließlich sind es die Teilnehmenden, die über ihre einzelnen Erfahrungen sprechen, was sie schon ausprobiert und auch erfolgreich eingesetzt haben.

Und dann müssen sie am Nachmittag die Komfortzone ihrer Gewerkschaft und der eigenen Erfolge verlassen. In vier bunt gemischten Gruppen sollen sie die Strategie für einen Kampagne erarbeiten. Gewerkschaftsübergreifend. Mit der Nationalen Gewerkschaft der Telefondienstleister (SKOT), von der vier Vertreter dabei sind, ringt Renatos SPPT immer wieder um die Vormachtstellung in der Telekommunikationsbranche. Jetzt müssen sie zusammenarbeiten.

Das klappt entgegen allen Vorurteilen über das albanische Gemüt wunderbar. In den Arbeitsgruppen wird rege diskutiert, auf großem Flipchart-Papier auf den kleinen Tischen im Garten des Hotels werden Ziele und der Weg dahin formuliert. Und es wird auch gelacht. Bei aller Konkurrenz zeigt sich, dass es sehr gut zusammen geht.

Gute Energie

Das wird auch am nächsten Morgen deutlich. Die vier Gruppen stellen ihre Kampagnen vor. Essi Caushi, ebenfalls Mitglied der SPPT, ist mit der Gruppenarbeit regelrecht aufgeblüht, sie zählte bis dahin eher zu den Stilleren. Doch an diesem Tag spricht schon ihr T-Shirt mit dem Schriftzug "good energy" von ihrer Begeisterung. Mit Influencern, individuellen Ansprachen, Give-aways wie T-Shirts und Stickern will ihre Gruppe Mitglieder gewinnen. Gruppe 2 hat sich zum Ziel gesetzt, in einer Textilfabrik den Gesundheitsschutz für die Beschäftigten zu erhöhen. Und Gruppe 3 möchte gleich eine große nationale Kampagne starten, um eine Bezahlung nach Dienstalter in allen Branchen durchzusetzen.

Für die Gruppe 4 trägt Renato eine gewerkschaftsübergreifende Kampagne zur Mitgliedergewinnung vor. Als einzige Gruppe haben sie ihrer Kampagne ein Motto gegeben: "Gewerkschaft beginnt mit Dir" lautet es. Alles ist mitgedacht, eine Arbeitsgruppe mit Gewerkschaftsvorständen, Multiplikator*innen in den Betrieben, Flyer, Broschüren, die Medien und Werbematerialien mit dem Motto in Form eines Logos. Über Nacht haben sie sogar gleich einige Smartphone-Fingerhalter produziert. "Union starts with you" ist darauf in Großbuchstaben zu lesen, darunter richtet sich aus einer geballten gelben Faust der Zeigefinger auf die Betrachterin, und auch ein Instagram-Link fehlt nicht.

Am Ende des Workshops sind alle rundum zufrieden. Nehmen viele Ideen mit für ihre weitere Gewerkschaftsarbeit. Und weil auch Kritik geäußert werden soll, sagt Ardit Mihali von der noch jungen Ölarbeitergewerkschaft: "Die Kekse waren nicht ganz so gut." Aber das sei nur ein Scherz, sagt er und lacht.

Am Montag – bevor sich Renato mittags noch einmal mit Alesia und Elda bei one Albania trifft – bestätigt Stine Klapper Alesia in ihrem Büro mit Blick auf einen rauchenden und Mandoline spielenden Willy Brandt an der Wand: "Die Gewerkschaften in Albanien haben nach wie vor ein sehr schlechtes Image, sie gelten als korrupt." Das musste sie auch im aktuellen FES-Gewerkschaftsmonitor wieder festhalten, den sie zusammen mit Genci Lamllari erstellt hat. Aber Stine Klapper ist sich sicher, dass am Ende Erfolge zählen werden. "Wenn die Menschen sehen, was Gewerkschaften erreichen, dann könnte sich ihr Image schnell ändern."

Im Schatten der one-Kantine holen Elda und Alesia aus ihren Hosentaschen den Smartphone-Fingerhalter vom Workshop hervor und wenden ihn in ihren Händen hin und her. Ihrem Präsidenten sagen sie, dass sie sich noch einmal Gedanken über das praktische Werbemittel gemacht haben. "Den müssen wir neu machen. Wir müssen mit anderen Farben und auch am Layout noch mal arbeiten", sagt Alesia. Aber das Motto, das stimme: Gewerkschaft beginnt mit Dir. Und dann machen sich alle drei an die Arbeit.

"Sindikata fillon me Ty"

SHQIPËRI – Sindikatat nuk kanë një emër të mirë në këtë shtet ballkanik në Evropën Juglindore. Me të padrejtë, siç rezulton jo vetëm nga një seminar i ver.di-t në kryqytetin shqiptar, Tiranë

Nga Petra Welzel (teksti) dhe Renate Koßmann (fotografitë)

Mensa, me ngjyrë pasteli blu, e „One-Albania“ të krijon për një moment një ndjesi freskie në këtë mesditë të hëne tetori, ku temperatura ka arritur 30 gradë. Askush nuk është duke ngrënë, një punonjëse sanitare rregullon karriget nëpër tavolina dhe fshin dyshemenë. Jashtë, përpara një fasade të madhe prej xhami, janë ulur në hije, me një pije freskuese në dorë, Elda Demolli (44) dhe Alesia Protopapa (25). Të dyja punojnë për kompaninë shqiptare të celularëve One. Një numër 1 me ngjyrë të bardhë dhe një numër 1 me ngjyrë portokalli i përmbysur janë trupëzuar me fjalën „one“ mbi një sfond me ngjyrë vjollcë, dhe së bashku formojnë logon e kompanisë telefonike dhe celulare, krahas Vodafone, tentativa e parë në Shqipëri prej krijimit të telefonisë celulare.

Kjo kompani në sektorin e telekomunikimit është themeluar në vitin 1995 nga shteti shqiptar – në atë kohë mbante një emër tjetër – dhe ishte kompania e parë e telefonisë celulare në këtë shtet të Evropës Juglindore. Një pjesë e kompanisë së re one, ish T-Mobile Albania, ishte për disa vite pjesë e koncernit gjerman Deutsche Telekom. Tani, sindikata përgjegjëse për Postën dhe Telekomunikimin (SPPT) synon të shkruajë histori, në këtë sektor të industrisë, rreth shtatë kilometra larg qendrës së kryeqytetit shqiptar, Tiranës. SPPT-ja do të rritet, me Eldën dhe Alesian.

"Unë besoj se sindikatat janë gjëra më e mirë për të përmirësuar kushtet tona të punës."
Alesia Protopapa, sindikaliste shqiptare

Aktivë gjatë pushimit të drekës

Alesia, më e reja në moshë, duket disi e zbehtë dhe e lodhur në bluzën e saj me vija, me ngjyrë blu të çelur. Prej rreth tre vitesh ajo është anëtare e SPPT-së, ndërsa për Eldën bëhet viti këtë dhjetor. Alesia thotë: „Elda di jashtëzakonisht shumë për sindikatat, halla e saj ka qenë dikur e angazhuar me sindikatën e infermierëve, pas çlirimit të Shqipërisë nga komunizmi.“ Elda duket disi në siklet nga lëvdata, ajo buzëqesh dhe thotë: „Unë mendoj, se sindikatat janë gjëja më e mirë për të përmirësuar kushtet tona të punës.“

Bashkë me to është ulur në tavolinë Renato Mucaj, Presidenti, pra kryetari i sindikatës së tyre, i cili vjen gjatë pushimit të drekës dhe pyet dhe pyet se çfarë nevojash kanë. Prej të enjtes në mbrëmje të javës së kaluar ata të tre janë duke u angazhuar së bashku me kolege të tjera në çështjet sindikaliste, midis të tjerash me një seminar të organizuar nga ver.di së bashku me fondacionin Friedrich Ebert (FES) në Tiranë. Në rast se numri i anëtarëve të tyre do të rritej siç rritet aktualisht numri i dyqaneve të kompanisë së tyre në vend, ata do të mund të arrijnë shumë. Dyqanet one i gjen pothuajse në çdo rrugë të qendrës së Tiranës. Në Shkodër, qyteti më i madh në Veri, ka filluar gjatë këtyre ditëve para një dyqani shitja dhe informimi në një tavolinë të lartë pa karrige, ndërsa brenda, në kuadër të ceremonisë së hapjes, janë duke u lyer muret me ngjyrën vjollcë.

Në një zyrë të madhe, me formë cilindri të stërzgjatur dhe pa ngjyrë, në katin e dytë të selisë së kompanisë në Tiranë, ku Elda ka vendin e saj të punës, ajo sot punon e vetme në sektorin e shitjes. Një imitim i një filmi Oscar mbi tavolinën e saj të punës i kujton Eldës vitet dhe ngjarjet me Telekomin. Rreth dymbëdhjetë koleget dhe kolegët e saj janë të gjithë nëpër takime.

Tek Alesia në katin e tretë kam më shumë lëvizje. Shitje dhe marketing, rreth dymbëdhjetë punonjës punojnë këtu së bashku, telefonat kumbojnë, dikush thotë vazhdimisht: „Ne flasim me kolegët gjatë pushimit të drekës dhe prezantojmë sindikatën tonë“, i përgjigjet Alesia pyetjes, se si ajo dhe Elda mund t´i bindin koleget dhe kolegët e tyre për t´u bërë pjesë e SPPT. Por – ajo thotë gjithashtu – është e vështirë që t´i bindësh ata për dobitë e sindikatës. „Sindikatat kanë një emër të keq“, kjo është përvoja e saj.

Të mësojmë nga historia

Nuk ka shumë informacione për sindikatat në Shqipëri, madje edhe brenda vendit nuk ka. Kush dëshiron të mësojë diçka rreth tyre, duhet t´u drejtohet burimeve të vjetra. Prandaj Elda dhe Alesia, të enjten në fjalë, shkojnë në programin e mbrëmjes para seminarit në hotel Rogner, i cili ndodhet në bulevardin qendror të Tiranës, midis Sheshit Skënderbej me Muzeun Kombëtar dhe Sheshit Nënë Tereza, cili ndodhet rreth dy kilometra larg në anën fundore. Me kureshtje ato shikojnë një ekspozitë në kopshtin atje, në një galeri të mbuluar nga sipër, fotografi të fiksuara gjatë viteve, bashkë me shpjegimet për lëvizjet sindikaliste shqiptare gjatë viteve 1905 deri 1961, të cilat janë ekspozuar të grupuara. Në vijim ato ndjekin me interes një prezantim libri për historinë e lëvizjes punëtore të epokës.

Kanë ardhur rreth 70 persona, madje edhe një kanal lokal televiziv nuk e ka humbur këtë rast. Për një vend, i cili sipas Wikipedias ka një sipërfaqe më të vogël se Belgjika, me rreth 2,8 milionë banorë pothuajse sa Landi Schleswig-Holstein dhe me një emër të keq të sindikatave, kjo është një arritje e madhe.

Stine Klapper, Drejtuesja e zyrës së FES në Shqipëri, bën hapjen e aktivitetit. „Historia është një mësues i mirë“, thotë ajo në fillim të fjalës së saj në anglisht. Për të ftuarit, të cilët kryesisht janë shqiptarë, bëhet përkthim simultan. FES-i ka dhënë mbështetje për librin dhe studimin , sepse për fondacionin është shumë e rëndësishme dhënia e mbështetjes për sindikatat dhe punëtorët në të gjithë botën. Libri për lëvizjen e punëtorëve në Shqipëri përbën një gur të parë themeli, „një bazë për diskutime të mëtejshme“. Njëri prej dy autorëve thotë, se historia sociale e Shqipërisë nuk mund të kuptohet pa sindikatat. Në vitet ´20 dhe ´30 ato nuk angazhoheshin vetëm për kushte më të mira pune, por edhe për të drejta politike. Por më vonë, gjatë diktaturës komuniste të Enver Hoxhës, ato nuk vazhdonin ta kishin këtë fuqi. Ato kishin shumë anëtarë, por ishin vetëm flamuj që valëviteshin në erën e shtetit të së padrejtës. Kush bënte rezistencë, nxirrej para gjykatës. Për këtë bëjnë fjalë fotografitë e ekspozitës.

Në Shkodër, në Muzeun e Fotografive të Marubit, ndodhet një dokument për dënimin masiv të sindikalistëve. Një fotografi e vitit 1946 e Gegë Marubit tregon se si kinemaja e qytetit përdorej nga komunistët si sallë gjyqi dhe sindikalistët dënoheshin me vdekje. Fotografia është kaq e zymtë, sa momenti kur u krijua ajo.

Rrëzim i mosbesimit dhe paragjykimeve

Prej çlirimit nga diktatura komuniste në vitin 1991 sindikatat e pavarura nuk kanë më frikë për jetën e anëtarëve të tyre, por duhet të rrëzojnë mosbesimin dhe paragjykimet. Gjatë ditëve në vijim do të paraqitet shpesh shqiptari, si dikush që merret vetëm me punët e tij dhe që nuk merret asnjëherë me shqiptarët e tjerë. Dhe atje vazhdo të jetë një qeveri, e cila prej kohësh ka bërë ratifikimin e të gjitha dispozitave ligjore të Organizatës Ndërkombëtare të Punës, por që nuk është aspak e interesuar për një partneritet social. Edi Rama, Kryetari i Partisë Socialiste, i cili e konsideron veten e tij si socialdemokrat dhe është duke e drejtuar Shqipërinë prej më shumë se 10 vjetësh, është shprehur në vitin 2015 përpara bizneseve italiane, të cilat ai donte t´i tërhiqte për investime në vend, se në Shqipëri është më mirë se në Itali, sepse në vendin e tij nuk kishte sindikata.

Një gjë e ka arritur Kryeministri, që drejton prej tre mandatesh, me fjalët e tij markante: Shqipëria po zhvillohet fuqishëm. Kudo ndërtohet, në Tiranë po rriten qiejgërvishtës dhe qendra tregtare që duken prej së largu. Aeroporti, i cili para ndërrimit të mijëvjeçarit ishte vetëm një sallë e vogël, është shndërruar në një konstruksion modern prej xhami dhe çeliku, i cili përpunon çdo orë pushues në 29 sportelet e Check-In-i t dhe në kontrollet e sigurisë me teknologji të lartë. Sektori i ndërtimit dhe i turizmit janë sektorët me rritje në Shqipëri. Vetëm sindikatat nuk e ndjekin ende ritmin e tyre.

Të mësojmë nga njëri-tjetri dhe me njëri-tjetrin

Të premten në mëngjes, në orën 9, ulen përballë njëri-tjetrit shtatë sindikaliste, mis tyre Alesia dhe Elda, dhe dhjetë sindikalistë në një sallë të ngushtë konferencash në Hotel Rogner. Ata përfaqësojnë pesë sindikata të ndryshme, dhe vijnë nga industria e naftës, arsimit, edukimit, shkencës, postës dhe telekomunikacionit, Ata mund të bashkohen në një ver.di shqiptar, por gjatë dy ditëve dëshirojnë të mësojnë nga sekretarët e ver.di-it, që kanë ardhur, se si ata mund të ushtrojnë trysni tek punëdhënësit e tyre – pa filluar menjëherë grevën – për zbatimin e kontratave kolektive dhe në këtë mënyrë të fuqizohen.

Nuk është seminari i parë, i cili organizohet nga ver.di së bashku me FES-in. Genci Lamllari nga FES është prej vitesh garanti i suksesit. Ai flet rrjedhshëm gjermanisht, organizon të gjithë dhe gjithçka. Që mbrëmjen e kaluar ai i kishte larguar materialet e ekspozitës dhe kishte përgatitur sallën e seminarit. Për secili ishte vendosur një fletore shënimesh mbi tavolinë, pajisjet e përkthimit ishin karikuar. Çdo gjë e verifikuar prej tij.

Të dy përkthyesit në pjesën fundore të sallës, në një kabinë të vogël me dritare xhami, përkthejnë nga gjermanishtja në shqip dhe anasjelltas. Marzela, punonjëse në Ambasadën Gjermane në Tiranë, e cila gjithashtu flet gjermanisht rrjedhshëm dhe pa theks, thotë: „Ne e bëjmë këtë punë prej dhjetë vjetësh.“ Dhe ata nuk janë penduar. Ata e bëjnë këtë punë me kënaqësi, njohin terminologjinë sindikaliste, përkthimi i tyre simultan vjen kaq shpejt, sikur ata ta dinin, se çfarë do të thonë pjesëmarrësit.

Sistemi sindikalist modular

Në fillim duhet ta përkthejmë këtë në gjuhën shqipe. Midis të tjerash, siç thotë Ado Wilhelm, një figurë historike e ver.di-t dhe një bashkëpunëtor me përvojë të gjatë i Telekomit. Në fakt ai është pensionit, por me porosi të verdi-t ai jep mbështetje për punën sindikaliste në rrafshin ndërkombëtar. Me iniciativën e tij janë zhvilluar disa seminare në Shqipëri në të shkuarën. Ai thotë: „Unë them gjithmonë, bëj mirë dhe fol për të.“ Për këtë qëllim ai ka ardhur këtë radhë bashkë me Florian Haggenmiller. Ai është drejtuesi i grupit të TIK-ut, Teknologjia e Informacionit dhe Komunikimit.

Deri në momentin e pushimit të dytë për kafe, rreth orës 15, Floriani e vendosi theksin tek prezenca e vazhdueshme nëpërmjet demonstrimeve, pushimeve aktive të drekës, mbledhjeve me punonjësit, aksioneve spektakolare brenda dhe jashtë ndërmarrjeve, shoqëruar me marrëdhëniet me publikun, çka po bëhet gjithnjë e më e rëndësishme, veçanërisht në mediat sociale. Ai thekson se sa e rëndësishme është që të përfshihen edhe mediat ë tjera, si radioja, televizioni dhe gazetat e përditshme gjatë bisedave me partitë politike dhe gjatë përfitimit të multiplikatorëve. Aldoja thotë: „Ky është një sistem modular, që ju e nxirrni nga sirtari juaj kur shfaqet një konflikt, Që nesër duhet të filloni që ta krijoni këtë sistem dhe jo atëherë kur të vlojë konflikti.“

Floriani plotëson disa informacione nga takimet për kontratën kolektive në Telekom në Gjermani. „Një vit zgjati përgatitja jonë për këtë kontratë. Por ajo çka është e duhur për ne, jo domosdoshmërish është e përshtatshme për ju.“ Në fund janë pjesëmarrësit, që flasin për përvojat e tyre personale, për ato çka kanë provuar dhe kanë zbatuar me sukses.

Në vijim, pasdite, ata duhet të largohen nga zona e komfortit në sindikatat e tyre dhe duhet t´i harrojnë sukseset e tyre. Në katër grupe me pjesëmarrje të ndryshme ata duhet të hartojnë strategjinë për një fushatë. Ndërsindikaliste. Me Sindikatën Kombëtare të Ofruesve të Postë-Telekomunikacionit (SKOT), katër pjesëtarë të të cilit janë të pranishëm, SPPT-ja e Renatos ka pasur debate të përsëritura për supremacinë në sektorin e telekomunikacionit. Tani ata duhet të bashkëpunojnë.

Në kundërshtim me të gjitha paragjykimet mbi mendësinë shqiptare, kjo gjë u realizua me shumë sukses. Brenda grupeve të punës kishte diskutime aktive dhe qëllimet dhe rruga e realizimit të tyre u paraqitën në një fletë flip-chart-i mbi tavolinën e punës në kopshtin e hotelit. Dhe kishte të qeshura. Me gjithë konkurrencën u tregua, se së bashku ndihen shumë mirë.

Energji pozitive

Kjo ishte e qartë dhe mëngjesin tjetër. Katër grupet bënë prezantimin e fushatave të tyre. Essi Caushi, gjithashtu anëtare e SPPT-së, është shumë aktive në punën në grup. Deri atë moment ajo bënte pjesë tek personat e heshtur. Por këtë ditë T-Shirt-i i saj me mbishkrimin „goog energy“ flet për entuziazmin e saj. Nëpërmjet influencerave, diskutimeve individuale, dhuratave të vogla si T-Shirts dhe stikera synon që të fitojë anëtarë grupi i saj. Grupi 2 kishte vendosur si qëllim rritjen e mbrojtjes së shëndetit të punonjësve në një fabrikë tekstilesh. Dhe grupi 3 dëshiron gjithashtu që të fillojë një fushatë të madhe kombëtare për të mundësuar pagimin e vjetërsisë në punë në të gjithë sektorët.

Për grupin 4 Renatoja prezanton një fushatë sindikaliste për shtimin e anëtarëve të rinj. Ata janë i vetmi grup që i kanë vendosur një moto fushatës së tyre: „Sindikata fillon me Ty“ quhet ajo. Është menduar për gjithçka, një grup pune me drejtuesit e kryesive të sindikatave, multiplikatorë/e në ndërmarrje, fletëpalosje, broshura, mediat dhe materialet e reklamës me moton në formë logoje. Madje gjatë natës ata kanë prodhuar disa mbajtëse celularësh. "Union starts with you" lexohet atje me shkronja të mëdha, më poshtë, gishti drejtues në një grusht të mbledhur tregon personin që e shikon, dhe nuk mungon as linku i Instagramit.

Në fund të seminarit janë të gjithë të kënaqur. Ata po largohen me shumë ide për punën sindikaliste. Dhe duke qenë se duhet shprehur edhe kritikë, Ardit Mihali flet në lidhje me sindikatën e naftëtarëve, ende e re: „Biskotat nuk ishin aq të mira.“ Është shaka, thotë ai dhe qesh.

Të hënë – përpara se Renatoja të takohet përsëri në drekë me Alesian dhe Eldën tek one Albania – Stine Kappler konfirmon në zyrën e saj me vështrimin tek Willy Brandt në mur, i cili është duke pirë duhan dhe duke i rënë mandolinës: „Sindikatat në Shqipëri vazhdojnë ende të kenë një imazh të keq, ato konsiderohen të korruptuara.“ Këtë gjë ajo duhet ta paraqesë edhe në monitorin aktual të FES për sindikatat, të cilin ajo e ka përgatitur me Genci Lamllarin. Por Stine Klapper është e sigurt, se në fund do të arrihen suksese. „Kur njerëzit ta shikojnë, se çfarë arrijnë sindikatat atëherë imazhi i tyre do të mund të ndryshojë shpejt.“

Nën hijen e mensës së one, Elda dhe Alesia nxjerrin nga xhepat e tyre të pantallonave mbajtësin e smartphon të seminarit, dhe e rrotullojnë atë para mbrapa në duart e tyre. Presidentit të tyre ato i thonë, se janë menduar përsëri për materialet reklamuese praktike. „Këtë duhet ta ribëjmë. Duhet të punojmë me ngjyra të tjera dhe me Layout-in“, thotë Alesia. Ndërsa motoja është e duhura: „Sindikata fillon me Ty. Dhe më pas të tre i drejtohen punës.